“आतंकवादी मानसिकतेचा सन्मान”

Darul Uloom Deoband controversy, उत्तर प्रदेशातील सहारनपूर जिल्ह्यातील प्रसिद्ध इस्लामिक शिक्षण संस्था दारुल उलूम देवबंद येथे अफगाणिस्तानचे विदेशमंत्री आमिर खान मुत्तकी यांचे झालेल्या औपचारिक स्वागतावरून देशात तीव्र राजकीय आणि वैचारिक वाद पेटला आहे. या स्वागतावर प्रसिद्ध गीतकार आणि समाजचिंतक जावेद अख्तर यांनी सोशल मीडियावरून कठोर टीका केली असून, त्यांनी याला “आतंकवादी मानसिकतेचा सन्मान” असे संबोधले आहे. त्यांच्या या वक्तव्यामुळे धार्मिक समुदायातून तीव्र प्रतिक्रिया उमटल्या असून, देवबंदमधील उलेमांनी याचा जोरदार निषेध केला आहे.

 

 

 

११ ऑक्टोबर रोजी अफगाण विदेशमंत्री मुत्तकी यांनी देवबंद येथे भेट दिली होती. या दौऱ्यादरम्यान दारुल उलूम व्यवस्थापनाच्या वतीने त्यांचे औपचारिक स्वागत करण्यात आले आणि त्यांना “हदीद ए सनद” या पारंपरिक उपाधीने सन्मानित करण्यात आले. अफगाणिस्तानमध्ये तालिबानी राजवटीच्या पार्श्वभूमीवर या भेटीला विशेष महत्त्व प्राप्त झाले आणि यावरूनच वाद निर्माण झाला.जावेद अख्तर यांनी ट्विटरवर आपली प्रतिक्रिया नोंदवत लिहिले की, "अफगाणिस्तानच्या अशा मंत्र्याचा भारतातील प्रतिष्ठित धार्मिक संस्थेत गौरव केला जाणे हे लाजिरवाणे आहे. हा तोच तालिबान आहे ज्यांनी मुलींच्या शिक्षणावर बंदी घातली, महिला अधिकारांचा संपूर्ण हक्क नाकारला, आणि जिथे मानवी मूल्यांना काहीच स्थान नाही."

 

 

 

 

या टीकेला प्रत्युत्तर देताना दारुल उलूम देवबंदचे वरिष्ठ धर्मगुरू मौलाना कारी इसहाक गोरा यांनी जावेद अख्तर यांच्यावर कडवट शब्दांत टीका केली. त्यांनी सांगितले की, "दारुल उलूमने कुठल्याही दहशतवादी संघटनेचा पाठिंबा दिलेला नाही. मुत्तकी यांचा भारत दौरा भारत सरकारच्या परराष्ट्र धोरणाचा एक भाग होता. पाहुण्यांचे स्वागत करणे ही भारतीय संस्कृती आहे आणि तीच संस्कृती देवबंदने दाखवली आहे. जावेद अख्तर यांनी आमच्या पाहुणचाराच्या भावनेला आतंकवादाशी जोडणे हे दुर्दैवी आणि अज्ञानदर्शक आहे."

 

 

 

मौलानांनी पुढे सांगितले की, "कोणतीही संस्था केवळ एका भेटीमुळे तिच्या इतिहासापासून अलग होत नाही. देवबंद ही भारताच्या इस्लामी शिक्षणाची पवित्र जागा आहे. येथील शैक्षणिक परंपरा आणि धार्मिक आदर्श हे कट्टरपंथी विचारांपेक्षा नेहमीच भिन्न राहिले आहेत."जावेद अख्तर यांनी आपल्या विधानात तालिबानच्या महिला विरोधी धोरणांचा विशेष उल्लेख करत अफगाण मंत्र्याच्या गौरवाला भारतातील प्रगतीशील मूल्यांशी विरोधी ठरवले आहे. या पार्श्वभूमीवर मौलाना गोरा यांनी स्पष्टीकरण देताना सांगितले की, “दारुल उलूम देवबंद तालिबानच्या सर्व धोरणांशी सहमत आहे, असा गैरसमज पसरवला जात आहे. आम्हीही मानतो की महिलांना शिक्षण मिळणे हे इस्लामनुसारही अनिवार्य आहे. पण संवादाच्या मार्गांवर बंदी घालणे, परस्पर संपर्क नाकारणे ही समस्यांचे समाधान नाही.”

 

 

 

या प्रकरणामुळे देवबंदमधील संस्थेच्या भूमिकेवर आणि धार्मिक संस्थांचा सामाजिक जबाबदारीवर प्रश्न उपस्थित होत आहेत. अनेक बुद्धिजीवी, स्त्रीवादी आणि मानवाधिकार कार्यकर्त्यांनी देखील या मुद्द्यावर आपली चिंता व्यक्त केली आहे. दुसरीकडे, धार्मिक समुदायाने ही टीका ‘भारतीय मुस्लिमांचा अपमान’ असल्याचे सांगितले आहे.तत्पूर्वी, मुत्तकी यांचा भारत दौरा विविध माध्यमांतून चर्चेत राहिला आहे. तालिबान सरकारला आंतरराष्ट्रीय मान्यता अद्याप मिळालेली नसतानाही भारत सरकारच्या निमंत्रणावर ते दिल्लीत आले होते. यामुळेच त्यांच्या देवबंद भेटीला अधिक संवेदनशीलता प्राप्त झाली आहे.सध्या सोशल मीडियावरही या वादाची तीव्र झळ पोहोचली असून, *‘संवेदना आणि संयम यांच्यातील संघर्ष’* अशीच याची व्याख्या अनेक विश्लेषक करत आहेत. भारतासारख्या बहुधर्मी राष्ट्रात, पाहुणचाराच्या परंपरेला कोणत्या मूल्यांशी जोडावे, यावरून मतभेद निर्माण होणे स्वाभाविक आहे. मात्र, या सर्व पार्श्वभूमीवर, देवबंदमध्ये झालेले स्वागत हे आदराचे होते की विवादाचे, यावर देशभरात तात्त्विक चर्चा सुरु झाली आहे.