भारत २०४० चंद्रावर पाठविणार मानव!

ISRO chief announces full schedule भारतीय अंतराळ संशोधन संघटनेचे (इस्रो) अध्यक्ष व्ही. नारायणन यांनी घोषणा केली की भारताचे उद्दिष्ट २०४० पर्यंत मानवाला चंद्रावर सुरक्षितपणे पोहोचवणे आणि परत आणणे आहे. याव्यतिरिक्त, भारताचे पहिले मानवी अंतराळयान "गगनयान" २०२७ मध्ये प्रक्षिप्त केले जाईल. रांची येथील बिर्ला इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी, मेसरा येथे आयोजित ३५ व्या दीक्षांत समारंभात नारायणन यांनी हे विधान केले. इस्रो प्रमुखांच्या मते, गगनयान मोहिमेपूर्वी तीन मानवरहित मोहिमा पार पडणार आहेत. डिसेंबर २०२५ मध्ये पहिले अभियान, ज्यामध्ये अर्ध-मानवी रोबोट "व्योमित्र" अवकाशात पाठवला जाईल. त्यानंतर २०२६ मध्ये आणखी दोन मानवरहित मोहिमा होतील. गगनयानचे पहिले मानवी अंतराळयान २०२७ च्या पहिल्या तिमाहीत तयार होईल.

 

 

इस्रोचे भविष्यकालीन प्रकल्पही प्रकट झाले आहेत. २०३५ पर्यंत भारताचे स्वतःचे अंतराळ स्थानक (BAS) तयार होईल, त्याचे प्रारंभिक मॉड्यूल २०२७ पर्यंत अवकाशात तैनात केले जाऊ शकतात. चंद्रयान-४, चंद्रयान-५, मंगळ मोहिमेसह नवीन खगोलीय वेधशाळा मोहीम आणि XOM सारखे महत्त्वाचे प्रकल्प पाइपलाइनमध्ये आहेत. तसेच, शुक्राचा अभ्यास करण्यासाठी व्हीनस ऑर्बिटर मिशन मंजूर झाले असून, सूर्याचा अभ्यास करणाऱ्या आदित्य-L1 मोहिमेमार्फत १५ टेराबाइट्सपेक्षा अधिक डेटा गोळा झाला आहे. इस्रो प्रमुखांनी म्हटले की, भारत अवकाश संशोधनात स्वावलंबी होण्यावर भर देत आहे, पण हवामान विज्ञान आणि आंतरराष्ट्रीय सहकार्याच्या क्षेत्रात खुले आहे. भारतीय राष्ट्रीय अंतराळ प्रोत्साहन केंद्र (IN-SPACE) मार्फत खाजगी कंपन्या आणि स्टार्टअप्सना सहभागी करून ३०० हून अधिक स्टार्टअप्स उपग्रह विकास, प्रक्षेपण सेवा आणि डेटा विश्लेषणावर काम करत आहेत.

 

 

 

हे उपक्रम शेती, आपत्ती व्यवस्थापन, दूरसंचार, रेल्वे, वाहन देखरेख आणि मत्स्यपालन यासारख्या क्षेत्रात सहाय्य करतात. भारत आपली प्रक्षेपण क्षमता वाढवत आहे; ३५ किलोपासून ८०,००० किलो पर्यंतचे उपग्रह आता प्रक्षिप्त करता येतात. यासाठी श्रीहरिकोटा येथे तिसरा प्रक्षेपण पॅड उभारला जात आहे, ज्याचा खर्च सुमारे ₹४,००० कोटी आहे. हा पॅड पुढील पिढीच्या प्रक्षेपण वाहनांसाठी (NGLVs) उपयोगी ठरेल. नारायणन यांनी अभिमान व्यक्त करत सांगितले की चांद्रयान-१ ने चंद्रावर पाणी शोधले, चांद्रयान-३ ने चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवाजवळ पहिले सॉफ्ट लँडिंग केले आणि SPADEX मोहिमेद्वारे भारताने अंतराळात डॉकिंग व अनडॉकिंग क्षमता सिद्ध केली. श्रीहरिकोटा येथून १०० वे प्रक्षेपण (GSLV F15/NVS-02) पूर्ण झाले आहे. इस्रो प्रमुखांनी एआय, रोबोटिक्स आणि बिग डेटा हे अंतराळ मोहिमांचे भविष्य असल्याचे सांगितले. भारत ८ अणुऊर्जा प्रकल्पांमध्ये २३ अणुभट्ट्या चालवत असून, अवकाश संशोधनाच्या ९ क्षेत्रांमध्ये जागतिक स्तरावर पहिल्या क्रमांकावर आहे.