रशियाने भारताला दिला मोठी ऑफर; शत्रूंच्या चिंता वाढणार

russia-india-agreement रशिया पुन्हा एकदा भारताची सागरी शक्ती बळकट करण्यासाठी त्याच्या पाठीशी उभा असल्याचे दिसून येत आहे. संरक्षण सूत्रांच्या माहितीनुसार, रशियाने भारतीय नौदलाला एका बदल्यात तीन प्रगत किलो-क्लास डिझेल-इलेक्ट्रिक पाणबुड्या पुरवण्याचा प्रस्ताव दिला आहे. या तीन पाणबुड्यांची एकूण किंमत $1 अब्जपेक्षा कमी असल्याचा अंदाज आहे, ज्यामुळे हा भारतासाठी किफायतशीर करार बनला आहे.

 

 

डिसेंबर २०२५ च्या सुरुवातीला रशियाचे अध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन यांच्या भारत भेटीनंतर हा प्रस्ताव समोर आला आहे. या काळात, दोन्ही देशांनी २०२८ पर्यंत अकुला-क्लास अणु पाणबुडी भाड्याने देण्याचीही चर्चा केली. संरक्षण तज्ञांच्या मते, हा करार भारत आणि रशियामधील धोरणात्मक भागीदारी आणखी मजबूत करेल. russia-india-agreement सध्या, भारतीय नौदलाला पाणबुड्यांच्या कमतरतेचा सामना करावा लागत आहे. देशाच्या महत्त्वाकांक्षी प्रोजेक्ट-७५आय प्रकल्पाला वारंवार विलंब होत आहे, ज्यामुळे नौदलाच्या गरजा पूर्ण होत नाहीत. अशा परिस्थितीत, रशियाचा प्रस्ताव तात्काळ उपाय म्हणून पाहिला जात आहे. रशिया भारताला त्यांच्या किलो-क्लास पाणबुड्या राखीव ठेवेल, ज्या पूर्णपणे आधुनिक तंत्रज्ञानाने अपग्रेड केल्या जातील. या पाणबुड्यांचे सेवा आयुष्य सुमारे २० वर्षांनी वाढवता येईल. या अपग्रेड केलेल्या पाणबुड्या अनेक आधुनिक प्रणालींनी सुसज्ज असतील. यामध्ये क्लब-एस क्षेपणास्त्र प्रणालीचा समावेश आहे, जी समुद्र आणि जमिनीवरून लांब पल्ल्याच्या हल्ल्यांना सक्षम आहे. त्यांच्याकडे स्टील्थ कोटिंग देखील असेल, ज्यामुळे शत्रूच्या सोनारांपासून बचाव करणे सोपे होईल. स्वयंचलित पेरिस्कोप आणि लिथियम-आयन बॅटरी पाणबुड्या जास्त काळ समुद्रात राहण्यास सक्षम करतील.

या करारामुळे अलिकडच्या काळात बंद पडलेल्या पाणबुड्यांची कमतरता दूर होईल. आयएनएस सिंधुरक्षक, आयएनएस सिंधुवीर आणि आयएनएस सिंधुध्वज आधीच निवृत्त झाले आहेत. १९ डिसेंबर २०२५ रोजी आयएनएस सिंधुघोष देखील ४० वर्षांच्या सेवेनंतर बंद करण्यात आली. नवीन पाणबुड्यांचे आगमन नौदलाच्या क्षमतांना पुन्हा संतुलित करेल. भारतीय नौदलाकडे सध्या एकूण १६ पारंपारिक पाणबुड्या आहेत. जर नवीन पाणबुड्यांच्या तैनातीला विलंब होत राहिला तर २०३० च्या मध्यापर्यंत ही संख्या लक्षणीयरीत्या कमी होऊ शकते. ही परिस्थिती हिंद महासागर क्षेत्रातील भारताच्या सुरक्षेसाठी चिंतेची बाब मानली जाते. रशिया हा दीर्घकाळापासून भारताचा विश्वासू संरक्षण भागीदार आहे. russia-india-agreement यापूर्वी, चक्र अणु पाणबुडी भाड्याने घेण्यात आली होती, ज्यामुळे भारतीय नौदलाला मौल्यवान अनुभव मिळाला. सध्याचा प्रस्ताव देखील भारताच्या स्वावलंबी संरक्षण धोरण आणि मेक इन इंडिया उपक्रमाला लक्षात घेऊन तयार करण्यात आला आहे. दरम्यान, भारताचा स्वदेशी अणु पाणबुडी कार्यक्रम देखील वेगाने प्रगती करत आहे. तिसरी अणु पाणबुडी आयएनएस अरिधमान अंतिम चाचणी टप्प्यात आहे आणि लवकरच ती नौदलात सामील होऊ शकते. रशियाचा हा नवीन प्रस्ताव केवळ नौदलाच्या सध्याच्या गरजा पूर्ण करणार नाही तर हिंद महासागरात भारताची धोरणात्मक स्थिती आणखी मजबूत करेल.