ऐतिहासिक... चीनमध्ये सापडलेली १० लाख वर्षे जुनी कवटी

old skull found in China चीनमध्ये मिळालेल्या एका अतिप्राचीन मानवी कवटीच्या नव्या अभ्यासामुळे मानवी उत्क्रांतीच्या सुरुवातीबाबतचे पूर्वीचे अनुमान आता धक्कादायकपणे बदलण्याची शक्यता निर्माण झाली आहे. ही कवटी सुमारे १० लाख वर्षे जुनी असून, ती प्राचीन Homo erectus प्रजातीची असल्याचे पूर्वी मानले जात होते. मात्र, नव्या डिजिटल विश्लेषण व संगणकीय स्कॅनिंगद्वारे झालेल्या अभ्यासात याचा संबंध Homo longi या दुसऱ्या मानवप्रजातीशी असल्याचे सूचित झाले आहे.

 

 

ही कवटी १९९० मध्ये चीनमधील हुबेई प्रांतात सापडली होती, परंतु ती फारच खराब अवस्थेत होती. आता, तंत्रज्ञानाच्या साहाय्याने तिची रचना पुन्हा तयार करण्यात आली असून, त्यातून अनेक नवीन वैज्ञानिक निष्कर्ष पुढे येत आहेत. विशेषतः, कवटीचा आकार, जबड्याची ठेवण आणि डोळ्यांच्या सॉकेट्सची रचना पारंपरिक Homo erectus प्रजातीसारखी नसून Homo longi, ज्याला सामान्यतः "ड्रॅगन मॅन" असेही म्हटले जाते, यासोबत साम्य दर्शवते.या शोधाचे विशेष महत्त्व असे की, यामुळे आधुनिक Homo sapiens — म्हणजे आपल्यासारख्या मानवांचा उगम — आधी मानल्या गेलेल्या कालावधीपेक्षा अधिक पूर्वी झाला असावा, अशी शक्यता वैज्ञानिक मांडत आहेत. यापूर्वी मानवाचा उगम सुमारे ३ ते ४ लाख वर्षांपूर्वी आफ्रिकेत झाला, असे व्यापक मान्यता होती. पण या नव्या संशोधनामुळे असे सुचवले जात आहे की, मानवाच्या उत्क्रांतीची सुरुवात कदाचित एशियामध्येच, आणि तीही १० लाख वर्षांपूर्वी झाली असावी.

 

 

लंडनमधील ख्यातनाम नॅचरल हिस्टरी म्युझियमचे प्राध्यापक डॉ. क्रिस स्ट्रिंगर म्हणाले, "ही एक अतिशय महत्त्वाची शोध आहे. मानवाच्या उत्क्रांतीची प्रक्रिया केवळ गुंतागुंतीचीच नव्हे, तर खूपच पूर्वीपासून सुरू झाली होती, हे यातून स्पष्ट होते." त्यानुसार, या नव्या पुराव्यामुळे मानवी वंशाच्या इतिहासाची व्याप्ती दुपटीने वाढू शकते.

 

 

या संदर्भात old skull found in China  आणखी एक महत्त्वाची बाब म्हणजे Homo longi प्रजातीचा संबंध डेनिसोव्हन्स या मानवाच्या आदिम आणि आजपर्यंत अस्पष्ट राहिलेल्या शाखेशी जोडला जात आहे. डेनिसोव्हन्स आणि नियंडरथल्स या दोघांनीही प्राचीन काळात आधुनिक मानवांसोबत सह-अस्तित्व राखले होते. त्यामुळे ही कवटी त्या तीनही मानवी प्रजातींच्या उत्क्रांतीमधील एक गहिरा दुवा सिद्ध होऊ शकते.अर्थात, या निष्कर्षांवर अद्यापही वैज्ञानिक समुदायात एकमत नाही. काही संशोधकांचा युक्तिवाद आहे की, केवळ कवटीच्या आकारावरून प्रजाती निश्चित करणे धोकादायक असते. त्यांनी या संशोधनासाठी अधिक पुरावे , विशेषतः DNA नमुने किंवा संपूर्ण सांगाडे उपलब्ध होईपर्यंत अंतिम निष्कर्षांपासून संयम बाळगण्याची गरज असल्याचे सांगितले आहे.

 

 

तथापि, ही शोध मानवी उत्क्रांतीच्या अभ्यासात नवीन दृष्टीकोन उघडून देणारी ठरते आहे. कारण गेल्या ८ लाख वर्षांमध्ये फक्त पाच प्रमुख मानव शाखा अस्तित्वात होत्या, यामध्ये एशियन एरेक्टस हाइडलबर्गेन्सिस होमो सेपियन्स निएंडरथल्स आणि होमो लोंगी (डेनिसोव्हन्ससह) यांचा समावेश आहे. या शोधामुळे आता यातील कनेक्शन अधिक स्पष्टपणे समजण्याची शक्यता निर्माण झाली आहे.मानवाच्या उत्पत्तीचा इतिहास अजूनही अनेक रहस्यांनी भरलेला आहे. पण चीनमध्ये सापडलेल्या या प्राचीन कवटीमुळे त्या रहस्यांचा पडदा थोडा तरी सरकला आहे, असे निश्चितपणे म्हणता येईल. पुढील संशोधनातून मानवी उत्क्रांतीबाबतची आपली समज अधिक विस्तारित आणि सुक्ष्म होईल, अशी अपेक्षा आहे.