नंदनवनातील चिखलदरा विश्रामगृह !

chikhaldara-rest house चिखलद-याचं मनोहारी निसर्ग सौंदर्य अनुभावायचं असेल तर तिथं वर्षा ऋतूत जावं. हिरव्या-हिरव्या डोंगररानातून कोसळणारे शुभ्र फेसाळ धबधबे, पिंजारलेल्या कापसासारखे पर्वताच्या अंगाखांद्यावर लडिवाळपणे खेळणारे ढग, भरपूर पावसामुळे संपूर्ण शरीरभर हिरवा शेवाळ पांघरलेली झाडे आणि त्यावर किलबिलाट करणारी पाखरं पाहून येथे येणारा पर्यटक येथील निसर्गसृष्टीच्या प्रेमात पडला नाही तर; एक म्हणजे सौंदर्याचं रसपान करणारी दृष्टी तरी त्याच्याजवळ असावी किंवा तो खराखुरा पर्यटक तरी असावा,असं खात्रीनं म्हणता येईल. chikhaldara-rest house  कधी-कधी चिखलद-याच्या रस्त्यावर वाघ, अस्वलाचेही दर्शन होते. हे सर्व पाहून मन प्रसन्न होते. चिखलद-याच्या दोन्ही दिशांनी हा हिरवा शालू बाराही महिने पांघरलेला दिसतो. इ.स.पूर्व २७२ ते ३३९ या काळात सम्राट अशोकाचे साम्राज्य व-हाड प्रांतावर होते. म्हणजेच चिखलदरा अशोकाच्या साम्राज्यात होते असे म्हणता येते. चिखलदरा हे विदर्भातील एकमेव थंड हवेचे ठिकाण आहे.

 

 

 

 

 

chikhaldara-rest house हे ठिकाण ब्रिटीशांच्या राजवटीमध्ये उदयास आले. इंग्रजांनी गाविलगड किल्ला जिंकल्यावर तेथील लोक किल्ल्याच्या बाहेरील पहाडावर येऊन राहू लागले. हीच चिखलद-याची पहिली वस्ती होय. हैद्राबाद पलटणीचा इंग्रज कॅप्टन रॉबीन्सन याने १८२३ मध्ये या वस्तीचा शोध लावला. त्याला हे थंड हवेचे ठिकाण म्हणून आवडले. इंग्रजांनी हे स्थळ विकसित केले. त्यांच्याबरोबर ख्रिश्चन मिशनरीचा प्रवेश झाला. त्यांच्या संस्था आजही येथे कार्यरत आहेत. १८५० च्या सुमारास ब्रिटीशांनी येथील कारभार पाहाण्यासाठी प्लॅटो फंड कमेटीची स्थापना केली. chikhaldara-rest house मध्यप्रांत व बेरार राज्य असताना १ ऑगस्ट१९४८ रोजी चिखलदरा येथे गिरीस्थानी नगरपरिषदेची स्थापना करण्यात आली. तत्पूर्वी ब्रिटीशांनी आपल्या राजकीय उद्दिष्टांसाठी तसेच लाकूड व्यापारासाठी चिखलदरा प्रदेशाचा वापर करुन घेतला. पर्यटकांसाठी कुठल्याही सोयी करुन घेतल्या नाहीत. या परिसरात अनार्य वंशाच्या गोंड, कोरकू, बलई, वडर, नहाल इत्यादी आदिवासी जमाती आहेत. chikhaldara-rest house त्यात कोरकू व गवळी अधिक प्रमाणात आहेत. स्वातंत्र्यानंतर मेळघाटमध्ये निरनिराळया योजना राबविण्यात आल्याने या परिसराचा बराच विकास झाल्याचे आढळून येते. हे वाचलंत का ... एका तिकीट मध्ये फिरा संपूर्ण भारत

 

 

महाभारत काळात अज्ञातवासात असताना पांडव या भागात वास्तव्यास होते. त्या काळात भीमाने किचकाचा वध केल्याचा प्रसंग ज्या दरीत घडला त्यावरुन यास किचकदरा असे नाव पडल्याची आख्यायिका आहे. chikhaldara-rest house त्यानंतर ब्रिटीश काळात चिखल्डा तर कालांतराने त्याचे नाव चिखलदरा असे झाले. विदर्भाचे नंदनवन म्हणून चिखलदरा परिचित आहे. अमरावतीपासून चिखलदरा हे जवळपास ८० किलोमीटर अंतरावर येते. परतवाडा सोडलं आणि दूरवर सातपुडा पर्वताच्या विस्तीर्ण रांगा दृष्टीस पडल्या की,निसर्गाची विविध रुपे दाखविण्यास सातपुडा खुणावू लागतो. घाटमेळयाचा प्रवास सुरु झाला की गार वाऱ्याच्या झुळूका आल्हाददायक वाटू लागतात. नागमोडी वळणे, खोल-खोल द-या हाक मारु लागतात. नानाविध रानखाखरांच्या आवाजाने सर्व अरण्याला कंठ फुटतो. प्रवासात वृक्षलता पर्वतराजीवर लडिवाळपणे पहुडल्या असल्याचे दिसतात. जसजसं वर चढू लागतो,तसतसा थंडगार रानवारा अंगाला बिलगत भुरळ पाडतो. chikhaldara-rest house त्यातूनच पुढं मग चिखलद-याचं मनोहारी दर्शन होऊ लागते. मोरपिसाऱ्यासारखी सिल्व्हर ओकची झाडं मोहात पाडतात. वसंत ऋतूत आम्रवृक्षांच्या दुधाळ मोहराचा सुगंध दरवळत राहातो. याचवेळी मोहाची झाडंही दुधाळ आणि रसाळ फुलांनी लदबदली असतात. हे वाचलंत का ... ऑक्टोबर मध्ये फिरायला जायचं आहे का ?

 

 

ऐतिहासिक संदर्भ असलेल्या भीमकुंड, आवाजाचे पाच प्रतिध्वनी ऐकू येणारा पंचबोल, देवी पॉईंट, मोझरी पाईंट आणि जवळपास आठ नऊशे वर्षाचा इतिहास असलेला अबोल असा उपेक्षित गाविलगड किल्ला आपल्याला साद घालातो. येथील सृष्टीचं मनोहारी रुप स्वर्गीय सुखाची अनुभूती देतं. चिखलद-याच्या अप्पर टापूवर ब्रिटीशांनी दोन विश्रामगृहे त्यावेळी बांधली आहेत.chikhaldara-rest house दोन्हीही शासकीय गार्डनच्या आजूबाजूला असून त्यातील एक सार्वजनिक बांधकाम विभागाकडे तर दुसरे वन विभागाकडे आहे. दोन्हीही विश्रामगृहांनी शतक पार केले आहे. पैकी सार्वजनिक बांधकाम विभागाचे विश्रामगृह १८८२ साली बांधण्यात आले. जवळपास त्याच काळात वन विभागाचेही विश्रामगृह बांधण्यात आले असावे. वन विभागाच्या अखत्यारीतील विश्रामगृह जवळपास तीन-चार एकराच्या प्रशस्त जागेत आहे. या विश्रामगृहामध्ये तीन आराम कक्ष, एक डायनिंग कक्ष, एक स्वयंपाक कक्ष आहे. हे विश्रामगृह अत्यंत देखणे असून त्याची देखभाल वन विभागाकडून अत्यंत चांगल्या पध्दतीने ठेवण्यात येत आहे. chikhaldara-rest house आतमध्ये तीनही कक्षाच्या मधोमध मोठी अशी बैठक रुम असून तीची सजावट अत्यंत आकर्षक पध्दतीने ठेवण्यात आली आहे. लगेच वाचावं असं काही ... 'गो' फॉर गोरेवाडा ...!

 

 

विश्रामगृहात मागच्या बाजूने भव्य असा छत असलेला व्हरांडा आहे. येथे बसून समोरच्या खो-यातून मोठमोठया आणि उंच-उंच वृक्षराजीतून येणारी शंभर टक्के शुध्द हवा आणि त्यासोबत नानाविध पाखरांचे आवाज मनाला भारुन टाकतात. परिसरात सिल्व्हर ओक, आंबा, सांग, पिंपळाची मोठमोठी वृक्ष असून वर्षा ऋतूत चिखलद-याच्या पावसाळी सौंदर्याचं देखणं रुप येथे पाहायला मिळते. विश्रामगृहाच्या डावीकडे इंग्रजांनी लावलेला चाफाचा भव्य वृक्ष येथे असून त्याचे वय अंदाजे शंभर वर्षाचे आसपास नक्कीच असावे. chikhaldara-rest house दुसरे विश्रामगृह सार्वजनिक बांधकाम विभागाचे असून मुख्य विश्रामगृहामध्ये एकूण चार व्ही.आय.पी.कक्ष आहे. त्यातील एक कक्ष अतिविशिष्ट व्यक्तीसाठी राखीव ठेवण्यात आला आहे. राज्यपाल, मुख्यमंत्री, मुख्य सचिव यांनाच हा कक्ष दिला जातो. या विश्रामगृहाच्या आतील सजावट अतिशय आकर्षक पध्दतीने करण्यात आली आहे. चारही कक्षांमध्ये सर्व आधुनिक सुखसोयी करण्यात आल्या आहेत.

हे वाचलंत का ... काश्मीर खोऱ्यातील बांगलादेशी गावाला भेट दिलीत का?  

 

मधोमध मोठी आणि सुंदर अशी भव्य बैठक असून तेथे देखण्या नक्षीकामाचे लाकडी फर्निचर आहे. मागच्या बाजूने जवळपास पन्नास फुट लांब आणि बारा फुट लांबीचा काचबंद व्हरांडा आहे. त्यामागे व्हॅली असून येथे नेहमी हवेचा प्रचंड खेळ पाहावयास मिळतो. विश्रामगृहाच्या समोरच्या भागात बगीचा असून त्याला लागून आणखी चार कक्ष असलेली विश्रामगृहाची दुसरी वास्तू आहे. chikhaldara-rest house बाजूला कर्मचा-यांसाठी निवासस्थाने असून तेथेच दोन्ही विश्रामगृहात येणा-यांसाठी स्वयंपाक कक्ष आहे. परिसरात वड, पिंपळ, आरंबा, सिल्व्हर ओक, साग इत्यादी मोठमोठी वृक्ष आहेत. या विश्रामगृहाची व्यवस्था अतिशय चोख आणि उत्कृष्ट दर्जाची आहे. ब्रिटीशकालीन रेन वाटर हार्वेस्टिंग सिस्टीम आजही येथे पहावयास मिळते. हे आकर्षक आणि देखणे विश्रामगृह नेहमी अधिकारी, कर्मचा-यांच्या उपस्थितीत गजबजलेले असते. chikhaldara-rest house वन विभाग, वीज कंपनी, पाटबंधारे विभाग, नगरपरिषदेचे विश्रामगृहेसुध्दा येथे आहेत.