श्रीनिवास रामानुजन : भारतीय महान गणितज्ञ !

चिंतन 

Srinivasa Ramanujan भारतातील महान गणितज्ञांपैकी एक, रामानुजन यांचे गणिताच्या सिद्धांतातील योगदान मोठे आहे. ते खरोखरच विसाव्या शतकातील एक महान गणितज्ञ होते. Srinivasa Ramanujan भारतातील या दिग्गज अलौकिक बुद्धिमत्तेची गणना यूलर आणि जेकोबीसारख्या सर्वकालीन महान व्यक्तींमध्ये होते. रामानुजन केवळ ३२ वर्षे जगले, पण या अल्पावधीत त्यांनी अशी प्रमेये आणि सूत्रे तयार केली; जी आजच्या सुपर कॉम्प्युटरच्या युगातही अथांग आहेत. Srinivasa Ramanujan त्यांनी आपल्या मागे सुमारे ४,००० सूत्रे आणि प्रमेये सोडली. असे मानले जाते की, ही काही महान सिद्धांताची सुरुवात होती, जी त्यांच्या वैचारिक टप्प्यावर होती, जी त्यांच्या अकाली निधनामुळे विकसित होऊ शकली नाहीत. Srinivasa Ramanujan त्यांचे वैयक्तिक जीवन त्यांच्या प्रमेये आणि सूत्रांइतकेच रहस्यमय होते.

 

 

 

 

 

Srinivasa Ramanujan रामानुजन हे सखोल धार्मिक, आध्यात्मिक आणि गणिताचे एकरूप होते. त्यांच्यासाठी शून्य हे परिपूर्ण वास्तवाचे प्रतिनिधित्व करते. गणितातील त्यांच्या उल्लेखनीय प्रतिभेचा स्रोत समजून घेण्यासाठी संशोधक अजूनही धडपडत आहेत. असे मानले जाते की, ते हिंदू सृजनशील देवीचे महान भक्त होते आणि देवी त्यांना स्वप्नात भेट देत असे आणि तिनेच त्यांच्या जिभेवर समीकरणे लिहिली. Srinivasa Ramanujan रामानुजन हे लंडनच्या रॉयल सोसायटीमध्ये निवडून आलेले पहिले भारतीय होते. रामानुजन यांचा जन्म २२ डिसेंबर १८८७ रोजी तामिळनाडूमधील इरोड येथे गरीब घरात झाला. त्यांचे वडील कापड व्यापा-याच्या दुकानात कारकून म्हणून नोकरीला होते. तथापि, त्यांच्या आईची बुद्धी तीक्ष्ण होती आणि त्या ज्योतिषीय भविष्यवाणी करण्यासाठी प्रसिद्ध होत्या. त्यांच्या बालपणाबद्दल आणि शालेय शिक्षणाविषयी फारशी माहिती उपलब्ध नाही. Srinivasa Ramanujan असे मानले जाते की, नामगिरी देवीच्या उत्कट प्रार्थनेमुळे त्यांचा जन्म झाला. रामानुजन यांनी आपल्या गणिती शक्तीचे श्रेय या सृष्टी आणि बुद्धीच्या देवीला दिले. त्यांच्यासाठी अध्यात्माचे सार व्यक्त करणे हेच सर्वस्व होते.

 

 

रामानुजन यांना गणित हे वास्तवाचे गहन प्रकटीकरण म्हणून आढळले. Srinivasa Ramanujan ते सर्व विचार आणि कल्पनाशक्तीच्या पलीकडे असलेले एक महान प्रतिभाशाली गणितज्ञ होते. ते स्वप्नांचा आणि ज्योतिषाचा अर्थ लावण्यात निपुण होते. हे गुण त्यांना त्यांच्या आईकडून मिळाले होते. त्यांची गणिताविषयीची आवड आणि भक्ती ध्यासापर्यंत पोहोचली होती. Srinivasa Ramanujan बाकी सर्व गोष्टींकडे दुर्लक्ष करून ते रात्रंदिवस पटावर आणि मनात आकड्यांशी खेळायचा. एके दिवशी त्यांच्या हाती जी. एस. कार यांचे ‘सिनॉप्सिस ऑफ प्युअर मॅथेमॅटिक्स' हे पुस्तक आले, ज्यात बीजगणित, त्रिकोणमिती आणि कॅल्क्युलसमधील ६,००० हून अधिक सूत्रे होती; परंतु कोणतेही सिद्धांत नव्हते. Srinivasa Ramanujan रामानुजन केंब्रिजमध्ये चार वर्षे राहिले आणि या काळात त्यांनी त्यांचे गुरू प्रोफेसर हार्डी यांच्या सहकार्याने गणिताच्या महत्त्वाच्या अनेक प्रमेयांची आणि सिद्धांतांची निर्मिती केली. त्यांची अभूतपूर्व आणि अपवादात्मक प्रतिभा संपूर्ण शैक्षणिक जगामध्ये ओळखली गेली. Srinivasa Ramanujan रामानुजन १९१० मध्ये डेप्युटी कलेक्टर व्ही. रामास्वामी अय्यर यांना भेटले, जे मॅथेमॅटिकल सोसायटीचे संस्थापक होते. जेव्हा रामानुजन यांनी त्यांचे गणिताचे पुस्तक त्यांना दाखवले तेव्हा त्यांनी सांगितले की, रामानुजनच्या पुस्तकांमध्ये असलेल्या विलक्षण गणिताच्या निकालांमुळे ते थक्क झाले. Srinivasa Ramanujan

 

 

रामानुजनच्या पद्धती आणि सादरीकरण गहन होते आणि त्यात अचूकता आणि स्पष्टता होती. Srinivasa Ramanujan एक सामान्य माणूस क्वचितच त्याचे अनुसरण करू शकत होता. इंग्लंडमध्ये त्यांना संशोधन पदवीने कला शाखेची पदवी देण्यात आली. लंडन मॅथेमॅटिकल सोसायटीवरही त्यांची निवड झाली. Srinivasa Ramanujan १९१८ मध्ये लंडनच्या रॉयल सोसायटीचे फेलो म्हणून त्यांची निवड झाली. तेव्हा त्यांचे वय ३० वर्षे होते. गणिताच्या काही विशिष्ट क्षेत्रांवरील त्यांचे प्रभुत्व खरोखरच विलक्षण आणि अविश्वसनीय होते. परंतु लवकरच त्यांच्या कठोर परिश्रमाचा त्यांच्या आरोग्यावर परिणाम होऊ लागला आणि एप्रिल १९१७ मध्ये ते गंभीर आजारी पडले. Srinivasa Ramanujan रामानुजन यांना क्षयरोग झाला होता. त्यामुळे उपचारांसाठी काही काळासाठी त्यांना भारतात परत पाठवण्याचा निर्णय घेण्यात आला. २७ मार्च १९१९ रोजी ते भारतात पोहोचले. त्यांनी २६ एप्रिल १९२० रोजी कुंभकोणम येथे वयाच्या ३२ व्या वर्षी अखेरचा श्वास घेतला. Srinivasa Ramanujan त्याच्या अकाली मृत्यूने प्राध्यापक हार्डी आणि इतरांना धक्का बसला. वयाच्या १२ व्या वर्षी, त्यांनी ‘प्लेन ट्रिग्निमेट्री अँड अ सिनॉपसिस ऑफ एलिमेंटरी रिझल्ट्स इन प्युअर अँड अप्लाइड मॅथेमॅटिक्स' हे लोनी यांचे पुस्तक पूर्णपणे वाचले होते, जे शालेय विद्यार्थ्यांच्या इयत्तेच्या पलीकडे होते. १९१६ मध्ये, त्यांना केंब्रिजच्या विद्यापीठात संशोधनाद्वारे विज्ञान पदवी प्रदान करण्यात आली. Srinivasa Ramanujan १९१८ मध्ये, रॉयल सोसायटीचे फेलो म्हणून सन्मानित होणारे ते पहिले भारतीय ठरले.

 

 

१९९७ मध्ये ‘रामानुजन जर्नल' यातून रामानुजन यांच्या प्रभावाखाली असलेल्या गणिताच्या क्षेत्रातील काम प्रकाशित करण्यासाठी सुरू करण्यात आले. Srinivasa Ramanujan २०१२ हे वर्ष त्यांचे १२५ जन्मवर्ष म्हणून ‘राष्ट्रीय गणितीय वर्ष' म्हणून घोषित करण्यात आले. २०२१ पासून त्यांची जयंती, २२ डिसेंबर, भारतात दरवर्षी ‘राष्ट्रीय गणितज्ञ दिन' म्हणून साजरी केली जाते. हार्डी आणि रामानुजन यांनी एक नवीन पद्धत विकसित केली होती, ज्याला आता ‘वर्तुळ पद्धत' म्हणतात. या कार्यासाठी लक्षणे नसलेले सूत्र प्राप्त केले. Srinivasa Ramanujan १९११ मध्ये ‘जर्नल ऑफ द इंडियन मॅथेमॅटिकल सोसायटी'मध्ये ‘बर्नौली नंबर्स' हा १७ पानांचा त्यांचा पहिला शोधनिबंध प्रकाशित झाला. हार्डी-रामानुजन सहकार्याचा एक उल्लेखनीय परिणाम म्हणजे संख्या पी(एन) संख्या ‘एन'च्या विभाजनांचे सूत्र होते. Srinivasa Ramanujan रामानुजन यांच्या इतर उल्लेखनीय योगदानांमध्ये हायपरजिओमेट्रिक मालिका, रिमन मालिका, लंबवर्तुळाकार इंटिग्रल्स, डायव्हर्जंट सिरीजचा सिद्धांत आणि झीटा फंक्शनची कार्यात्मक समीकरणे यांचा समावेश होतो. Srinivasa Ramanujan रामानुजन यांच्या कर्तृत्वात अभिजातता, खोली आणि आश्चर्य या सर्व गोष्टी सुंदरपणे गुंफलेल्या होत्या.

 

 

 

Srinivasa Ramanujan रामानुजन यांनी त्यांचे शेवटचे वर्ष त्यांचे सर्वात गहन गणित तयार करण्यात घालवले. १३० वर्षांहून अधिक काळ लोटला आहे. तथापि, त्यांचे गणितीय शोध अजूनही महत्त्वपूर्ण आहेत. रामानुजन हे केवळ एक गणितज्ञ म्हणूनच महत्त्वाचे नाहीत, तर ते आपल्याला जे सांगतात ते मानवी मन करू शकते म्हणून महत्त्वाचे आहे. Srinivasa Ramanujan  एक अलौकिक बुद्धिमत्ता जगात कुठेही जन्माला येऊ शकते. ते आपल्यातीलच एक होते, हे आपले भाग्य. हे दुर्दैवी आहे की, रामानुजन यांचे जीवन आणि कार्य फारच मौलिक आणि अलौकिक असूनदेखील आपल्यापैकी बहुतेकांना त्यांच्याबद्दल खूपच कमी माहिती आहे. Srinivasa Ramanujan पण शास्त्रज्ञ कोणत्याही राष्ट्राचा नसतो. रामानुजन यांच्या जीवनकथेतून त्यांना प्रेरणा मिळाल्याची साक्ष जगभरातील अनेक शास्त्रज्ञांनी दिली आहे. Srinivasa Ramanujan रामानुजनसाठी संकल्पना तयार करण्यासाठी आणि विश्वाच्या रहस्यांचा आणि स्वतःच्या अस्तित्वाच्या गूढ गोष्टींचा खोलवर अभ्यास करण्यासाठी विचारांची साधने म्हणून सूत्रे आणि चिन्हे वापरण्यासाठी मानवी मनाच्या अद्भुत चमत्काराला मूर्त रूप दिले आहे. Srinivasa Ramanujan जोपर्यंत चौकस भावना जिवंत आहे, तोपर्यंत त्यांचा वारसा एका पिढीकडून दुस-या पिढीकडे नक्कीच पुढे जात राहील.