चिनी सैन्यासमोर मोठे आव्हान

Chinese army : चीन सध्या आपल्या सैन्यात तरुणांच्या कमतरतेचा सामना करत आहे. याचे प्रमुख कारण म्हणजे बदलत्या जीवनशैलीमुळे तरुणांची सैन्यात जाण्याची इच्छा कमी होणे. आधुनिक जीवनशैली, उच्च शिक्षण आणि चांगल्या नोकर्‍यांच्या शोधात युवक सैन्याकडे आकर्षित नाहीत. शहरीकरण आणि औद्योगिकीकरणामुळे तरुण पिढी सैन्य सेवांपेक्षा इतर व्यवसायांकडे आकर्षित होत आहे. तंत्रज्ञान क्षेत्रातील वाढत्या संधींमुळे तरुणांमध्ये सैन्य सेवा करण्याची इच्छा कमी होत आहे. यामुळे चिनी सैन्याला युवकांच्या कमतरतेचा सामना करावा लागत आहे. पीपल्स लिबरेशन आर्मी म्हणजे चिनी सैन्य, कम्युनिस्ट पार्टी ऑफ चायनाच्या नेतृत्वाखाली काम करते आणि १५ ताकदीचे जगातले सर्वात मोठे सैन्य आहे. याशिवाय २० लाखांहून जास्त सैनिक रिझर्व्ह लिस्टवर असतात, म्हणजे गरज पडले तर त्यांना सैन्यात बोलावले जाऊ शकते. जागतिक महाशक्ती बनण्याकरिता राष्ट्रपती शी जिनपिंग त्यांच्या सैन्याला २०३५ पर्यंत सर्वात आधुनिक सैन्य बनवणार आहेत. परंतु अमेरिकन वर्तमानपत्र ‘इकॉनॉमिस्ट’च्या प्रमाणे चीनमध्ये सध्या सैन्यामध्ये नवीन तरुण भरती नाही. शी जिनपिंग यांच्या आव्हानाला दाद न देता युवक सैन्यामध्ये भरती होण्याकरिता तयार नाहीत. याकरिता अनेक कारणे आहेत.

 

 

 

चीन एक म्हातारा देश होत आहे. १९७९ पासून २०१५ पर्यंत चीनने ‘वन चाईल्ड पॉलिसी’ अंमलात आणली होती. त्याचे परिणाम आता चीनच्या सरकारी आकड्याप्रमाणे १६ ते २४ या वयोगटांमध्ये, जे भरतीचे वय तिथे संख्या अत्यंत कमी झालेली आहे. ‘वन चाईल्ड पॉलिसी’मुळे ज्या चिनी नागरिकांना मुले आहेत, ते आपल्या मुलांचे अत्यंत कौतुक करतात. त्यांना एक राजकुमार म्हणून वाढवले जाते. याशिवाय चीनमध्ये आर्थिक क्रांती झाल्यामुळे आता चीनमधील सर्वात मोठा वर्ग हायर मिडल क्लास आहे. श्रीमंत हायर मिडल क्लासमधून युवक सैन्यात जायला तयार नसतात. जास्त शिकून, जिथे जास्त पैसे मिळतील, आरामाचे जीवन जगता येईल अशा नोकर्‍या पाहिजे असतात. आता वन चाईल्ड पॉलिसी ही जरी बाद करण्यात आली आहे तरी त्यानंतर लोकसंख्या वाढायला तयार नाही. कारण शिकलेल्या आणि कॉर्पोरेट जगतामध्ये काम करणार्‍या मुलींना आपले कुटुंब वाढवण्यामध्ये रस नसतो. त्यांना लहान मुलांची काळजी घ्यावी लागेल ज्यामुळे कॉर्पोरेट जगतामध्ये त्यांची प्रमोशन्स मागे पडतील. सैन्यात नोकरी करण्यापेक्षा तंत्रज्ञान जगतात किंवा आर्थिक क्षेत्रामध्ये काम करणे तरुण मुले आणि मुलींना अत्यंत आवडते. चिनी सैन्यामध्ये कॉर्पोरेट जगताप्रमाणे भक्कम पगार दिला जाऊ शकत नाही. याशिवाय चिनी सैन्यामध्ये पेन्शन नाही. चिनी युवकांना अत्यंत थंड भागामध्ये किंवा भारत-चीन सीमेवर तैनात होऊन कठीण जगण्यामध्ये फारसा रस नाही. चिनी नेतृत्व त्यांच्या जनतेला सांगण्याचा प्रयत्न करते की, चीन ही एक अत्यंत महत्त्वाची सिव्हिलायझेशन आहे आणि ते येणार्‍या काळामध्ये जगावर राज्य करणार आहेत.

 

 

Chinese army : पहिले चिनी नागरिक, कम्युनिस्ट पार्टी ऑफ चायनामध्ये जायला तयार असायचे. त्यामुळे त्यांना आयुष्यामध्ये प्रगती करण्यामध्ये मदत मिळायची. शिवाय त्यांना इतरांप्रमाणे चिनी सरकारकडून दिला जात नव्हता. परंतु आता चीनचे आर्थिक जगत वेगाने वाढत असल्यामुळे पैसे कमावण्याच्या आणि आयुष्यात वर जाण्याच्या अनेक इतर संधी चीनमध्ये उपलब्ध आहेत. त्यामुळे कम्युनिस्ट पक्षाचे कार्यकर्ते बनून आयुष्यात प्रगती करायची कल्पना बहुतेकांना आवडत नाही. चिनी मीडियामध्ये ज्यांना आयुष्यात यश मिळाले अशा प्रकारचे उद्योजक, प्रोफेशनल सेलिब्रिटीज यांच्या सक्सेस स्टोरीज असतात; ज्यामध्ये इतर क्षेत्रांमध्ये होणारी प्रगती ही पुढे येते. त्या मानाने चिनी सैन्याच्या कुठल्याही सक्सेस स्टोरी पुढे आलेल्या नाहीत. उलटे अनेक उच्च पदांवर असलेल्या चिनी जनरल्सचे भ्रष्टाचारामुळे कोर्ट मार्शल करण्यात आले. चिनी डिफेन्स मिनिस्टरलासुद्धा बडतर्फ करण्यात आले होते. म्हणजे सैन्यात उच्च पदाला जाऊन मोठा धोका निर्माण होत आहे. याआधी सैन्यामध्ये भरती होणारे युवक हे लहान गावे, खेड्यांतून यायचे. परंतु आता तिथे भरपूर नोकर्‍यांची निर्मिती झाल्यामुळे खेडे आणि छोट्या गावातले युवक सैन्यात यायला तयार नाहीत. चिनी सैन्यामध्ये सैनिकांची कमी पडत असल्यामुळे त्यांची शस्त्र सिद्धता, संरक्षण सिद्धता आणि सैन्याचे आधुनिकीकरण मागे पडत आहे त्यांची सैनिकी शक्ती कमी होत आहे. ‘सायबर क्षेत्रात काम करण्याकरिता त्यांना पुरेसे युवक मिळत नाहीत. यामुळे अत्याधुनिक शस्त्रे तयार आहेत, पण ती चालवण्याकरिता मिळणारे सैनिक चिनी सैन्याला मिळत नाहीत. सैनिकांची कमी एवढी कमी आहे की, चीन आता नेपाळी गुरखा आणि तिबेटीयन अल्पसंख्यकांनासुद्धा सैन्यात भरती होण्याकरिता प्रयत्न करीत आहेत. मात्र, नेपाळी युवकांचे शिक्षण कमी असल्यामुळे आणि त्यांना भाषा अजिबात येत नसल्यामुळे ते फारसे चांगले सैनिक बनू शकत नाहीत. तिबेटीयन युवक हे स्वाभाविकरीत्या अत्यंत मवाळ असतात. त्यांना चिनी सैन्यामध्ये भरती होण्यामध्ये अजिबात रस नाही. सध्या चीन दादागिरी करून अनेकांना सैन्यामध्ये येण्याकरिता भाग पाडत आहे, परंतु अशा प्रकारचे बळीचे बकरे चिनी सैन्याला किती मजबूत बनवू शकतील, हा संशोधनाचा आहे.

 

 

युवकांची कमतरता या समस्येवर उपाय म्हणून चीन नेपाळी गुरखा आणि तिबेटीयन अल्पसंख्यकांना सैन्यात भरती करत आहे मात्र, या निर्णयामुळे नवीन आव्हाने निर्माण होत आहेत. हिमालयीन प्रदेशात चीन आणि भारत यांच्या दरम्यान सीमावाद आहे. गुरखा सैनिकांच्या मदतीने चीन या प्रदेशाचे अधिक प्रभावीपणे संरक्षण करू शकतो.

 

गुरखा सैनिकांना चिनी भाषा आणि संस्कृती शिकण्यासाठी वेळ लागतो. त्यामुळे त्यांना इतर चिनी सैनिकांसोबत काम करण्यास अडचण येते. नेपाळी गुरखा भरतीमुळे नेपाळ आणि भारत यांच्याशी चीनचे संबंध बिघडू शकतात. चिनी सैन्यातील अनेक जण गुरखा सैनिकांच्या भरतीला विरोध करतात.

 

 

Chinese army : चीन युवकांची कमी भरून काढण्यासाठी तिबेटी युवकांकडे वळत आहे. तिबेटी लोक हिमालयाच्या प्रदेशात राहतात आणि त्यांच्याकडे कठोर वातावरणात जगण्याची क्षमता असते. यामुळे ते हिमालयाच्या प्रदेशात होणार्‍या युद्धात फायदेशीर ठरू शकतात. तिबेटी युवक भरती करून चीनला अनेक आव्हानांचा सामना करावा लागत आहे. तिबेटी आणि चिनी तरुणांची पृष्ठभूमी, भिन्न संस्कृती आणि भाषा फरक फार मोठा आहे. यामुळे संवाद आणि समन्वय साधणे कठीण होते. अनेक तिबेटी युवकांचा शिक्षण स्तर कमी असतो. यामुळे त्यांना आधुनिक युद्धात वापरल्या जाणार्‍या तंत्रज्ञानाचे प्रशिक्षण देणे कठीण होते. तिबेटी लोक चीनच्या विरुद्ध असतात. अशा परिस्थितीत तिबेटी युवकांना चिनी सैन्य शिस्त शिकवणे आणि चिनी सैन्यात भरती करून त्यांच्यावर विश्वास कठीण असते. यामुळे चिनी सैन्य शक्ती कमजोर होऊ शकते. तिबेटी युवक भरतीमुळे तिबेट प्रश्न अधिक गंभीर होऊ शकतो आणि चीनला आंतरराष्ट्रीय पातळीवर विरोधाला सामोरे जावे लागू शकते.

 

 

चिनी सैन्यातील युवकांची कमी ही गंभीर समस्या आहे. तिबेटी युवक, नेपाळी गुरखा भरती हा या समस्येवर उपाय असू शकतो; परंतु त्यामुळे नवीन आव्हाने निर्माण होत आहेत. चीनला या आव्हानांना तोंड देण्यासाठी दीर्घकालीन रणनीती आखावी लागेल. तिबेटी, गुरखा सैनिकांना प्रशिक्षण देण्यासाठी आणि त्यांच्यावर विश्वास ठेवण्यासाठी चीनला दीर्घकालीन प्रयत्न करावे लागतील. मात्र तिबेटी, गुरखा सैनिकांचा वापर भारत गुप्तहेर म्हणून करू शकतो. कारण या दोन्ही जमाती चीनपेक्षा भारतावर जास्त प्रेम करतात.