परमवीर चक्र, कीर्ती चक्र... शौर्य पुरस्कारांची यादी आणि पारितोषिक रक्कम

List of Gallantry Awards : भारत सरकार सशस्त्र दलातील जवानांना त्यांच्या शौर्य आणि बलिदानासाठी शौर्य पुरस्कार देते. हे पुरस्कार वर्षातून दोनदा प्रजासत्ताक दिन आणि स्वातंत्र्यदिनी दिले जातात. शौर्य पुरस्कारांचे दोन प्रकार आहेत. पहिला युद्धभूमीवर शत्रूंचा सामना करणाऱ्या सैनिकांसाठी आणि दुसरा युद्धात अप्रत्यक्षपणे सहभागी झालेल्या सैनिकांसाठी आहे. हे शौर्य पुरस्कार म्हणजे आपल्या सैनिकांनी केलेल्या विलक्षण बलिदानाचे स्मरण आहे. हे सन्मान आम्हाला त्यांच्या धैर्याची आणि समर्पणाची आठवण करून देतात जे देशाच्या सुरक्षेसाठी सर्वस्वाचा त्याग करण्यापासून कधीही मागे हटले नाहीत.

 

 

 

शौर्य पुरस्कार दोन विभागांमध्ये विभागले जातात. पहिल्या वर्गात परमवीर चक्र, महावीर चक्र आणि वीर चक्र यांचा समावेश होतो. शत्रूंशी थेट लढणाऱ्या सैनिकांना हा सन्मान दिला जातो. दुसऱ्या वर्गात अशोक चक्र, कीर्ती चक्र आणि शौर्य चक्र यांचा समावेश होतो. हे पुरस्कार त्या सैनिक आणि नागरिकांना दिले जातात जे युद्धात सामील आहेत परंतु थेट युद्धभूमीवर नाहीत. प्रत्येक पदकाची नावे हिंदी आणि इंग्रजी अशा दोन्ही भाषांमध्ये कोरलेली आहेत. पदकावर दोन कमळाची फुले आणि राष्ट्रीय चिन्ह आहे.

 

 

परमवीर चक्र हा सर्वोच्च शौर्य पुरस्कार आहे. हे कांस्य बनलेले आहे. युद्धात असामान्य शौर्य आणि बलिदान दाखवणाऱ्या सैनिकांना हा पुरस्कार दिला जातो. या पदकाला 'सर्वोच्च शौर्याचे चक्र' असेही म्हणतात. परमवीर चक्र पदक प्राप्तकर्त्यांना मासिक 20,000 रुपये भत्ता मिळतो, जो त्यांच्या निवृत्ती वेतनाव्यतिरिक्त असतो. हा भत्ता कोणत्याही पदाचा विचार न करता दिला जातो.

 

 

महावीर चक्र हा शौर्याचा दुसरा सर्वोच्च पुरस्कार आहे. हे चांदीचे बनलेले आहे आणि आकारात गोलाकार आहे, मध्यभागी वर्तुळ असलेला 5 टोकदार तारा आहे. परमवीर चक्राप्रमाणे यालाही राज्य चिन्ह आहे. महावीर चक्र प्राप्तकर्त्यांना 10,000 रुपये मासिक भत्ता मिळतो, जो त्यांच्या निवृत्ती वेतनाव्यतिरिक्त असतो. हा भत्ता त्यांच्या उत्पन्नातून आणि पदावरून वेगळा दिला जातो.

 

 

शौर्याचा तिसरा सर्वोच्च पुरस्कार वीर चक्र आहे. या पुरस्काराचे नाव हिंदी आणि इंग्रजी अशा दोन्ही भाषांमध्ये 'वीरचक्र' असे लिहिलेले आहे. वीरचक्र प्राप्तकर्त्यांना 7000 रुपये मासिक भत्ता मिळतो, जो त्यांच्या निवृत्ती वेतनाव्यतिरिक्त असतो.

 

 

अशोक चक्र हा एक शौर्य पुरस्कार आहे जो लष्करी कर्मचारी आणि नागरिक दोघांनाही दिला जाऊ शकतो. हे अशा लोकांना दिले जाते ज्यांनी अतुलनीय धैर्य दाखवले आणि शत्रूंविरूद्ध शौर्याने लढले. अशोक चक्र ब्रिटिश जॉर्ज क्रॉस आणि यूएस आर्मीच्या पीसटाइम मेडल ऑफ ऑनरच्या समतुल्य आहे. अशोक चक्र प्राप्तकर्त्यांना 12,000 रुपये मासिक भत्ता मिळतो, जो त्यांच्या निवृत्ती वेतनाव्यतिरिक्त असतो.

 

 

कीर्ती चक्राला 'द्वितीय श्रेणीचे अशोक चक्र' असेही म्हणतात. इतर पदकांप्रमाणे, ते चांदीचे बनलेले आहे आणि आकारात गोलाकार आहे, एक चिन्ह आणि शिलालेख 'कीर्ती चक्र' आहे. ज्यांनी हे साध्य केले त्यांना मासिक 9000 रुपये भत्ता मिळतो, जो त्यांच्या निवृत्ती वेतनाव्यतिरिक्त आहे.

 

 

शौर्याचा आणखी एक महत्त्वाचा पुरस्कार म्हणजे शौर्य चक्र. हे त्या लष्करी जवानांना दिले जाते जे थेट शत्रूंशी लढत नाहीत. या पदकावर 'शौर्य चक्र' लिहिलेले आहे. शौर्य चक्र प्राप्तकर्त्यांना मासिक 6000 रुपये भत्ता मिळतो, जो त्यांच्या निवृत्ती वेतनाव्यतिरिक्त असतो.