भारतात अँटीबायोटिक्सच्या अतिरेकी वापरामुळे धोका

Overuse of antibiotics in India भारतात अँटीबायोटिक्सच्या अतिरेकी वापरामुळे गंभीर आरोग्यधोका निर्माण झाला आहे, असा इशारा लॅन्सेटने दिला आहे. एआयजी हॉस्पिटल्स, हैदराबादच्या जागतिक अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की, भारत सुपरबग स्फोटला तोंड देत आहे. या अभ्यासानुसार, रुग्णालयात येणाऱ्या रुग्णांपैकी ८३% आधीच औषध-प्रतिरोधक बॅक्टेरिया घेऊन येतात, ज्यामुळे उपचार कठीण होतात. केंद्रीय आरोग्यमंत्री जे.पी. नड्डा यांनी या वाढत्या ट्रेंडबद्दल चिंता व्यक्त केली आहे. अँटीबायोटिक्सचा सहज उपलब्ध असणे, प्रिस्क्रिप्शनशिवाय औषधांची विक्री आणि शेती, दुग्धव्यवसाय तसेच कुक्कुटपालनात अँटीबायोटिक्सचा अतिरेकी वापर यामुळे हा धोका वाढत आहे.

 

अँटीमायक्रोबियल रेझिस्टन्स (एएमआर) तेव्हा निर्माण होते जेव्हा बॅक्टेरिया, विषाणू किंवा परजीवी औषधांपासून प्रतिकार विकसित करतात. यामुळे उपचार कठीण किंवा अशक्य होतात, विशेषतः फुफ्फुसांचे आजार, हृदयरोग आणि वारंवार औषध घेणाऱ्या रुग्णांमध्ये. जागतिक अभ्यासात भारत, इटली, अमेरिका आणि नेदरलँड्समधील १,२०० रुग्णांची तुलना करण्यात आली. भारतात ८३% रुग्ण प्रतिरोधक बॅक्टेरियासह आले, तर इटलीत ३१.५%, अमेरिकेत २०% आणि नेदरलँड्समध्ये फक्त १०.८% रुग्णांमध्ये असे बॅक्टेरिया आढळले. बहुतेक प्रतिरोधक बॅक्टेरिया शेवटच्या उपायासाठी वापरल्या जाणाऱ्या प्रतिजैविकांनाही प्रतिकार करतात.

केंद्र सरकार देखील प्रतिजैविकांच्या वाढत्या वापराबद्दल चिंतेत आहे. केंद्रीय आरोग्यमंत्री जे.पी. नड्डा यांनी सांगितले की प्रतिजैविकांचा अतिरेकी वापर आणि गैरवापर दुर्दैवाने सामान्य झाला आहे, त्यामुळे AMR ही सार्वजनिक आरोग्याची गंभीर चिंता बनली आहे. त्यांनी सुधारात्मक उपाययोजनांची तातडीने गरज असल्याचे अधोरेखित केले. दिल्लीमध्ये अँटीमायक्रोबियल रेझिस्टन्स (२०२५–२९) वरील राष्ट्रीय कृती योजनेच्या दुसऱ्या आवृत्तीचे उद्घाटन करताना, नड्डा म्हणाले की AMR ही समस्या सामूहिक प्रयत्नांनीच दूर करता येईल. २०१० मध्ये या समस्येवर सुरुवातीची चर्चा झाली आणि २०१७ मध्ये पहिले NAP-AMR लाँच झाले. त्यांनी स्पष्ट केले की AMR गंभीर धोके निर्माण करते, विशेषतः शस्त्रक्रिया, कर्करोग उपचार आणि इतर गंभीर आरोग्य सेवा दरम्यान. भारतातील विविध मंत्रालयांनी यावर नियंत्रण मिळवण्यासाठी उपक्रम हाती घेतले आहेत. जागतिक स्तरावर भारत हा AMR प्रतिबंधात आघाडीवर असलेल्या देशांपैकी एक आहे, तरीही आशिया आणि आफ्रिकेतील अनेक विकसनशील राष्ट्रांवर ही समस्या गंभीर परिणाम करते.