अमेरिकन निर्बंधांसमोर भारत झुकला! भारतीय कंपन्या रशियन तेल आयातात कपात करणार

indian-companies-to-cut-russian-oil-imports रशियाच्या प्रमुख तेल कंपन्या, रोसनेफ्ट आणि लुकोइलवर २१ नोव्हेंबरपासून अमेरिकेने लादलेल्या नवीन निर्बंधांनंतर, भारताने रशियन कच्च्या तेलाची थेट आयात कमी करण्याचा निर्णय घेतला आहे. या निर्णयामुळे डिसेंबरमध्ये रशियन तेल आयातीत मोठी घट होण्याची अपेक्षा आहे, जरी २०२६ च्या सुरुवातीला पर्यायी व्यापार मार्ग आणि मध्यस्थांद्वारे हळूहळू सुधारणा अपेक्षित आहे.

 

 

सागरी गुप्तचर कंपनी केप्लरच्या मते, या निर्णयामुळे भारताच्या तेल पुरवठा साखळीत तात्पुरते असंतुलन निर्माण होईल, कारण भारत यापूर्वी रशियाकडून मोठ्या प्रमाणात स्वस्त कच्चे तेल आयात करत होता आणि पेट्रोल आणि डिझेलसारख्या इंधनांमध्ये रूपांतरित करण्यासाठी त्याच्या रिफायनरीजमध्ये प्रक्रिया करत होता. भारताची सर्वात मोठी तेल आयातदार रिलायन्स इंडस्ट्रीज लिमिटेडचा रोसनेफ्टसोबत दीर्घकालीन पुरवठा करार आहे. indian-companies-to-cut-russian-oil-imports कंपनी आता रशियन तेल खरेदी थांबवण्याची योजना आखत आहे. याव्यतिरिक्त, राज्य-नियंत्रित इतर दोन कंपन्या - मंगलोर रिफायनरी अँड पेट्रोकेमिकल्स लिमिटेड आणि एचपीसीएल-मित्तल एनर्जी लिमिटेड - यांनी भविष्यातील रशियन तेल आयात स्थगित करण्याची घोषणा केली आहे. २०२५ च्या पहिल्या सहामाहीत भारताच्या एकूण १.८ दशलक्ष बॅरल प्रतिदिन रशियन तेल आयातीपैकी निम्म्याहून अधिक या तीन कंपन्या खरेदी करत होत्या.

तथापि, नायरा एनर्जीची वाडीनार रिफायनरी (४०० केबीडी क्षमता) ही सध्याची रशियन तेल आयात सुरू ठेवण्याची शक्यता आहे. ही कंपनी अंशतः रोझनेफ्टच्या मालकीची आहे आणि आधीच युरोपियन युनियनच्या निर्बंधांना बळी पडली आहे. केप्लरचे प्रमुख विश्लेषक सुमित रिटोलिया यांच्या मते, ऑक्टोबरमध्ये रशिया भारताचा अव्वल कच्च्या तेलाचा पुरवठादार राहिला, इराक आणि सौदी अरेबिया अनुक्रमे दुसऱ्या आणि तिसऱ्या स्थानावर होते. रशिया ऑक्टोबरपर्यंत भारताला दररोज १.६ ते १.८ दशलक्ष बॅरलचा पुरवठा करत होता, परंतु २१ ऑक्टोबरनंतर, अनेक भारतीय रिफायनरीजनी अमेरिकेच्या ओएफएसी निर्बंधांपासून वाचण्यासाठी रशियन शिपमेंट कमी केली. रिटोलिया म्हणतात की रशियन बॅरल पूर्णपणे गायब होणार नाहीत, परंतु त्यांची भविष्यातील आयात अधिक जटिल लॉजिस्टिक्स आणि व्यापार व्यवस्थांवर अवलंबून असेल.

रशियन पुरवठ्यातील तूट भरून काढण्यासाठी, भारतीय रिफायनरीज आता मध्य पूर्व, लॅटिन अमेरिका, पश्चिम आफ्रिका, कॅनडा आणि युनायटेड स्टेट्समधून खरेदी वाढवत आहेत. ऑक्टोबरमध्ये, भारताची अमेरिकन कच्च्या तेलाची आयात दररोज ५,६८,००० बॅरलवर पोहोचली, जी मार्च २०२१ नंतरची सर्वोच्च पातळी आहे. तथापि, ही वाढ प्रामुख्याने आर्थिक आणि किमतीच्या फायद्यांमुळे आहे, निर्बंधांमुळे नाही. डिसेंबर आणि जानेवारीमध्ये, हा प्रवाह २५०-३५० केबीडी पर्यंत कमी होण्याची अपेक्षा आहे. रिटोलिया म्हणाले की २१ नोव्हेंबरनंतर, आम्हाला रशियन कच्च्या तेलाच्या आवकात लक्षणीय घट दिसून येईल. indian-companies-to-cut-russian-oil-imports बहुतेक भारतीय रिफायनर्स अमेरिकन निर्बंधांचे पालन करून रोझनेफ्ट आणि लुकोइलकडून थेट खरेदी थांबवतील. डिसेंबरमध्ये आयात झपाट्याने कमी होईल, २०२६ च्या पहिल्या तिमाहीच्या मध्यापर्यंत मध्यस्थ आणि पर्यायी मार्गांद्वारे हळूहळू पुनर्प्राप्ती होईल.

सध्या रशियन तेलाचा वाटा कमी होत असला तरी, भारतीय रिफायनर्स त्यांच्या आयात स्रोतांमध्ये विविधता आणण्याचे काम करत आहेत. येत्या काही महिन्यांत ब्राझील, अर्जेंटिना, कोलंबिया, गयाना, अमेरिका, पश्चिम आफ्रिका आणि मध्य पूर्वेकडून तेल पुरवठा वाढण्याची अपेक्षा आहे. विश्लेषकांचा असा विश्वास आहे की लांब मार्ग आणि वाढत्या मालवाहतुकीच्या खर्चामुळे हा पर्याय काहीसा महाग होऊ शकतो, ज्यामुळे पर्यायी स्रोतांकडून आयातीचे प्रमाण मर्यादित होऊ शकते. सध्या, भारत एक संतुलित राजनैतिक आणि व्यावसायिक धोरण अवलंबण्यास तयार असल्याचे दिसून येते, जागतिक निर्बंध आणि आर्थिक संतुलन संतुलित करून त्याची ऊर्जा सुरक्षा राखत आहे.