पश्चिम बंगालमध्ये जन्मलेल्या खालिदा झिया यांचे भारताशी होते अतूट नाते

Khaleda Zia was born in West Bengal बांगलादेशच्या राजकारणातील एक प्रभावी पर्व मंगळवारी संपुष्टात आले, जेव्हा देशाच्या पहिल्या महिला पंतप्रधान खालिदा झिया यांचे वयाच्या ८० व्या वर्षी निधन झाले. ढाका येथील एका खासगी रुग्णालयात उपचार सुरू असतानाच त्यांनी अखेरचा श्वास घेतला. बांगलादेश नॅशनलिस्ट पार्टीने अधिकृत निवेदनाद्वारे या वृत्ताला दुजोरा दिला. दीर्घकाळ आजारपणाशी झुंज देणाऱ्या खालिदा झिया यांना यकृत सिरोसिस, मधुमेह, संधिवात तसेच हृदय आणि छातीशी संबंधित गंभीर समस्या होत्या. खालिदा झिया यांचे भारताशी असलेले नाते केवळ राजनैतिक नव्हे, तर वैयक्तिक आणि ऐतिहासिक स्वरूपाचे होते. त्यांचा जन्म १९४६ मध्ये पश्चिम बंगालमधील जलपाईगुडी येथे झाला. तो काळ अविभाजित भारताचा होता आणि हा प्रदेश त्या वेळी दिनाजपूर जिल्ह्याचा भाग मानला जात असे. त्यामुळे भारतभूमीशी त्यांचे मूळचे नाते कायम राहिले. पुढे फाळणीनंतर त्यांचे कुटुंब तत्कालीन पूर्व पाकिस्तानमध्ये स्थायिक झाले आणि त्यानंतर त्यांचा संपूर्ण जीवनप्रवास बांगलादेशशी जोडला गेला.

 

 

 

राजकारणात प्रवेश करण्यापूर्वी खालिदा झिया या फारशा सक्रिय नव्हत्या. त्यांचे पती झियाउर रहमान हे बांगलादेशचे राष्ट्रपती होते. १९८१ मध्ये त्यांच्या हत्येनंतर खालिदा झिया यांचे आयुष्य आणि दिशा पूर्णपणे बदलली. पतीच्या मृत्यूनंतर त्यांनी बांगलादेश नॅशनलिस्ट पार्टीमध्ये सामान्य सदस्य म्हणून प्रवेश केला आणि अल्पावधीतच त्या पक्षाच्या नेतृत्वापर्यंत पोहोचल्या. १९८४ मध्ये त्या बीएनपीच्या अध्यक्षा झाल्या आणि पुढील अनेक वर्षे पक्षाचा चेहरा ठरल्या. १९९१ मध्ये खालिदा झिया बांगलादेशच्या पहिल्या लोकशाही मार्गाने निवडून आलेल्या महिला पंतप्रधान ठरल्या. त्यानंतर त्यांनी तीन वेळा पंतप्रधानपदाची धुरा सांभाळली. लष्करी राजवटीविरोधात उभारलेल्या आंदोलनात त्यांची भूमिका निर्णायक होती. विशेषतः जनरल हुसेन मुहम्मद इर्शाद यांच्या सत्तेविरोधात उभ्या राहिलेल्या बहुपक्षीय आघाडीच्या त्या प्रमुख सूत्रधार मानल्या जातात. या चळवळीने बांगलादेशात लोकशाही पुनर्स्थापनेचा मार्ग मोकळा केला.

 

भारताशी त्यांच्या संबंधांकडे पाहिले असता, खालिदा झिया यांची भूमिका अनेकदा सावध आणि राष्ट्रहितावर आधारित राहिली. काही प्रसंगी भारत-बांगलादेश संबंधांत तणाव निर्माण झाला असला, तरी सीमावर्ती सहकार्य, व्यापार आणि प्रादेशिक स्थैर्याच्या मुद्द्यांवर संवाद कायम राहिला. भारतात जन्म झाल्याचा उल्लेख त्या क्वचितच करत असत, मात्र त्यांचा जीवनप्रवास दोन्ही देशांच्या इतिहासाशी जोडलेला राहिला. शेख हसीना यांच्याशी चाललेला दीर्घकाळचा सत्तासंघर्ष हा खालिदा झिया यांच्या राजकीय आयुष्याचा महत्त्वाचा भाग ठरला. दोन बलाढ्य महिला नेत्यांमधील ही स्पर्धा बांगलादेशच्या राजकारणाची ओळख बनली. तरीही, खालिदा झिया यांनी महिला नेतृत्वाचा ठसा उमटवत अनेक दशकांपर्यंत देशाच्या राजकारणावर प्रभाव टाकला. त्यांच्या निधनानंतर बांगलादेशसह भारतातही त्यांच्या जीवनप्रवासाची चर्चा सुरू झाली असून, भारतभूमीत जन्मलेली आणि बांगलादेशच्या सर्वोच्च सत्तेपर्यंत पोहोचलेली नेत्या म्हणून खालिदा झिया यांचे स्थान इतिहासात अढळ राहणार आहे.