महापरिनिर्वाण दिनानिमित्त जाणून घ्या चैत्यभूमीचा इतिहास

mahaparinirvana day दरवर्षीप्रमाणे, ६ डिसेंबर २०२५ रोजी देशभर तसेच जगभरात महापरिनिर्वाण दिन साजरा केला जातो. बौद्ध धर्मात मृत्युदिनाला 'महापरिनिर्वाण' असे म्हणतात, ज्याचा अर्थ सर्व दुःख, आसक्ती, लोभ आणि तृष्णा यापासून पूर्ण मुक्तता होणे. या दिवशी एखादी व्यक्ती भौतिक शरीर सोडून अंतिम शांतीच्या अवस्थेत विलीन होते, असे समजले जाते. या दिवशी विशेषतः डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांना आदरांजली वाहण्याची परंपरा आहे.

 

 

मुंबईच्या दादर परिसरात असलेली चैत्यभूमी महापरिनिर्वाण दिनी लाखो अनुयायांनी भरलेली दिसते. ही जागा केवळ श्रद्धास्थान नाही, तर बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या विचारांचा, भारतीय संविधानातील समानतेच्या तत्त्वांचा आणि मानवी हक्कांच्या आदर्शांचा स्मरणस्थळ आहे. प्रत्येक वर्षी येथे येणारी गर्दी हा आदर व्यक्त करण्याचा आणि त्यांच्या विचारांची जपणूक करण्याचा मार्ग आहे.

चैत्यभूमीची स्थापना ५ डिसेंबर १९७१ रोजी झाली. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी ६ डिसेंबर १९५६ रोजी नवी दिल्ली येथे अंतिम श्वास घेतला आणि त्यांचा अंत्यसंस्कार दादर चौपाटी परिसरातच करण्यात आला. त्या वेळी या ठिकाणी फक्त समुद्रकिनारा होता. नंतर लाखो अनुयायी येऊ लागले, बुद्धांची पूजा करू लागले आणि हळूहळू ही जागा 'पवित्र स्थळ' बनली. अनुयायांसाठी आदरणीय स्थान असल्यामुळे येथे चैत्यभूमी उभारण्याची कल्पना साकार झाली.

चैत्यभूमीमध्ये मुख्य आकर्षण म्हणजे वक्र बौद्ध स्तूप, जिथे बाबा साहेबांच्या अस्थींचे विसर्जन केले गेले आहे. हा स्तूप बौद्ध स्थापत्यशैलीतील साधेपणा, संतुलन आणि शांतीचे प्रतीक आहे. परिसरात धम्म हॉल, खुले अंगण, माहिती फलक आणि बौद्ध धर्माचे विविध प्रतीकात्मक चिन्हे पाहायला मिळतात. येथे वापरलेले निळे, हिरवे आणि सोनेरी रंग बौद्ध परंपरेत शांती आणि ज्ञानाचे प्रतीक मानले जातात.

महापरिनिर्वाण दिनी चैत्यभूमीवर श्रद्धांजलीचे कार्यक्रम पारंपरिक पद्धतीने आयोजित केले जातात. देशभरातून लाखो अनुयायी टेकड्यांवरून येथे येतात. परिसरात बुद्ध पूजा, प्रार्थना, ध्यान आणि सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजित केले जातात. स्वयंसेवी संस्था पाणी, अन्न, आरोग्य सेवा आणि वैद्यकीय मदतीची व्यवस्था करतात.mahaparinirvana day परिसरातील शिस्त, संयम आणि आध्यात्मिक वातावरण अनुभवण्यासारखे असते. लोक स्तूपांसमोर नतमस्तक होऊन श्रद्धांजली वाहतात आणि बाबासाहेबांच्या विचारांचे स्मरण करतात.