द्वारका आणि बेट द्वारकामध्ये उत्खनन सुरू!

Excavation begins in Dwarka भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षण (ASI) च्या शिपरेक पुरातत्व विभाग (UAW) कडून गुजरातमधील द्वारका आणि बेट द्वारका येथे पुरातत्वीय शोध घेतला जात आहे. ही मोहीम एएसआयचे अतिरिक्त महासंचालक प्रा. आलोक त्रिपाठी यांच्या नेतृत्वाखाली राबविण्यात येत आहे. हे संशोधन फेब्रुवारी २०२५ मध्ये द्वारका येथे केलेल्या सर्वेक्षणाचा विस्तार आहे.द्वारका हे भारतातील ऐतिहासिक, पुरातत्वीय आणि सांस्कृतिकदृष्ट्या एक महत्त्वाचे स्थान आहे. प्राचीन ग्रंथांमध्ये त्याचा उल्लेख असल्याने, तो बराच काळ संशोधनाचा विषय राहिला आहे.

 

 

 

 

अनेक इतिहासकार आणि पुरातत्वशास्त्रज्ञांनी या क्षेत्राचा अभ्यास केला आहे. यामुळे, फेब्रुवारी २०२५ मध्ये, एएसआयच्या पाच सदस्यांच्या पथकाने गोमती खाडीच्या दक्षिण भागात शोध घेतला. या सर्वेक्षणाचा उद्देश पूर्वी शोधलेल्या क्षेत्रांच्या सद्यस्थितीची तपासणी करणे आणि भविष्यातील Excavation begins in Dwarka संभाव्य उत्खनन स्थळे ओळखणे आहे. सध्याच्या जहाज कोसळण्याच्या पुरातत्व संशोधनाचे मुख्य उद्दिष्ट बुडालेल्या पुरातत्वीय अवशेषांचा शोध घेणे, त्यांचे दस्तऐवजीकरण करणे आणि अभ्यास करणे आहे. याशिवाय, या क्षेत्रात काम करणाऱ्या पुरातत्वशास्त्रज्ञांना जहाज पुरातत्वशास्त्राच्या क्षेत्रातही प्रशिक्षण दिले जात आहे. अभ्यासादरम्यान, सागरी गाळ आणि पुरातत्वीय अवशेषांचे वैज्ञानिक विश्लेषण करून त्यांची प्राचीनता निश्चित केली जाईल.

 

२००५ ते २००७ दरम्यान, एएसआयच्या जहाजाच्या दुर्घटनेतील पुरातत्व शाखेने द्वारकेच्या किनारी आणि सागरी भागात व्यापक संशोधन केले. या शोधांमध्ये, प्राचीन पुतळे, दगडी नांगर आणि इतर महत्त्वाचे पुरातत्वीय अवशेष सापडले. तथापि, द्वारकाधीश मंदिराभोवती मोकळ्या जागेचा Excavation begins in Dwarka अभाव असल्याने, मर्यादित क्षेत्रातच उत्खनन करता आले. २००७ मध्ये मंदिराच्या उत्तरेकडील प्रवेशद्वाराजवळ केलेल्या उत्खननात १० मीटर खोल आणि २६ थर असलेल्या रचना सापडल्या. येथे लोखंडी आणि तांब्याच्या वस्तू, अंगठ्या, मणी आणि मातीची भांडी सापडली.

 

सध्याचे संशोधन कार्य ओखामंडल क्षेत्रापर्यंत विस्तारित आहे. पुरातत्वशास्त्रज्ञ संभाव्य स्थळे ओळखत आहेत आणि वैज्ञानिक पद्धती वापरून त्यांचा अभ्यास करत आहेत. या संशोधनात ९ पुरातत्वशास्त्रज्ञांची एक विशेष टीम भाग घेत आहे, ज्यांना जहाज पुरातत्वशास्त्राचे सखोल ज्ञान दिले जात आहे. Excavation begins in Dwarka या संघात सहाय्यक अधीक्षक पुरातत्वशास्त्रज्ञ डॉ. अपराजिता शर्मा, सहाय्यक अधीक्षक पुरातत्वशास्त्रज्ञ पूनम विंद, सहाय्यक पुरातत्वशास्त्रज्ञ डॉ. राजकुमारी बारबिना याव्यतिरिक्त, उत्खनन आणि अन्वेषण संचालक हेमसागर ए. नाईक हे देखील या मोहिमेशी संबंधित आहेत. हा अभ्यास भारतीय पुरातत्वशास्त्रातील एक महत्त्वाचा टप्पा ठरू शकतो, जो द्वारका आणि आसपासच्या ऐतिहासिक स्थळांचे पुरातनता आणि ऐतिहासिक महत्त्व चांगल्या प्रकारे समजून घेण्यास मदत करेल.