पर्यावरणाचे आरोग्य ताजे तर मानवी जीवनाचे आरोग्य सुखी

World Environmental Health Day दरवर्षी २६ सप्टेंबर रोजी जागतिक पर्यावरण आरोग्य दिन मोठ्या उत्साहाने साजरा केला जातो. हा दिवस पर्यावरणीय आरोग्याच्या महत्त्वपूर्ण भूमिकेला अधोरेखित करत, जागतिक पातळीवर पर्यावरणाची स्थिती सुधारण्यासाठी विविध उपाययोजना आणि उपाय योजण्यासाठी लोकांमध्ये जागरूकता वाढवण्याचा उद्देश बाळगतो. पर्यावरण आणि आरोग्य यांचा अतूट संबंध असल्यामुळे, या दिवशी पर्यावरणीय आरोग्य सुधारण्यासाठी केलेल्या प्रयत्नांना प्रोत्साहन दिले जाते.

 

 

 

पर्यावरणीय आरोग्यामध्ये हवा आणि पाण्याद्वारे होणारे प्रदूषण नियंत्रण, कचरा व्यवस्थापन आणि पर्यावरणीय जोखमींचे प्रतिबंध यांसारखे विषय येतात. हवामान बदलाचा परिणाम आरोग्यावर होत असलेले दुष्परिणाम आणि हरितगृह वायूंचे उत्सर्जन कमी करण्याच्या उपक्रमांवरही या दिवसाचा विशेष भर असतो. हवा, पाणी, माती यातील विषारी घटक विविध आजारांना कारणीभूत ठरतात, ज्यामुळे श्वसनमार्गाचे रोग, जलजन्य आजार आणि इतर आरोग्य समस्या निर्माण होतात. म्हणूनच, पर्यावरणीय आरोग्य टिकवणे ही फक्त निसर्गाचा संवर्धन करण्याचीच नाही, तर लोकांच्या आरोग्याचे रक्षण करण्याचीही गरज आहे.

 

 

 

 

या दिवसाचा इतिहास पाहिला तर, २०११ मध्ये इंडोनेशियाच्या शिखर परिषदेत इंटरनॅशनल फेडरेशन ऑफ एन्व्हायर्नमेंटल हेल्थ (IFEH) या संस्थेने जागतिक पर्यावरण आरोग्य दिनाचा अधिकृत शुभारंभ केला. १९८६ मध्ये स्थापन झालेल्या या संस्थेचे मुख्यालय लंडनमध्ये असून, त्याचे उद्दिष्ट पर्यावरणीय आरोग्याच्या महत्त्वाविषयी जागरूकता वाढवणे आहे. आज IFEH जवळपास ४४ सदस्य राष्ट्रांमध्ये कार्यरत आहे आणि तो पर्यावरणीय आरोग्य सुधारण्याच्या प्रयत्नांना आंतरराष्ट्रीय स्तरावर पुढे नेत आहे.जागतिक पर्यावरण आरोग्य दिन हा मुख्यत्वे पर्यावरणीय आरोग्यावर लक्ष केंद्रीत करून साजरा केला जातो. यानिमित्ताने विविध शैक्षणिक उपक्रम, कार्यशाळा, व्याख्याने आणि परिषदांचे आयोजन केले जाते, जे लोकांमध्ये पर्यावरणाच्या आरोग्यावर होणाऱ्या परिणामांविषयी जागरूकता निर्माण करतात. त्यामुळे सरकार, संस्था आणि समाज या सर्वांनी एकत्र येऊन शाश्वत आणि निरोगी समाज तयार करण्यासाठी धोरणात्मक पावले उचलणे आवश्यक आहे.

 

 

 

 

 

जागतिक स्तरावर या दिवसाच्या संदर्भात अनेक महत्वाच्या आंतरराष्ट्रीय उपक्रम राबवले जात आहेत. सेंडाई फ्रेमवर्क, संयुक्त राष्ट्रांचे पर्यावरणीय पुनर्संचयन दशक, पॅरिस करार आणि WHO चा हरित जाहीरनामा यांसारखे कार्यक्रम पर्यावरणीय आरोग्य आणि हवामान बदलावर प्रभावी उपाय राबवण्यासाठी महत्त्वाचे आहेत. हे उपक्रम जागतिक तापमानवाढ टाळण्यापासून ते पर्यावरणीय आपत्तींचा धोका कमी करण्यापर्यंतच्या बाबतीत निर्णायक भूमिका बजावतात.भारतानेही जागतिक पर्यावरण आरोग्य दिनाच्या उद्दिष्टांना अनुरूप अनेक महत्वाच्या उपक्रमांची सुरुवात केली आहे. स्वच्छ भारत अभियान, राष्ट्रीय स्वच्छ हवा कार्यक्रम, हवामान बदलावर राष्ट्रीय कृती धोरण, तसेच पंचामृत उपक्रम हे देशातील पर्यावरणीय आरोग्य सुधारण्याच्या प्रयत्नांत महत्त्वाचे ठरले आहेत. या उपाययोजनांमुळे देशात स्वच्छता, प्रदूषण नियंत्रण आणि हरित ऊर्जा वापर यामध्ये सुधारणा होण्यास मदत झाली आहे. शिवाय, जीवनशैलीत बदल घडवून आणण्याचा जीवन चळवळ, नगर वन उद्यान प्रकल्प आणि पाणथळ भूमी संवर्धन या कार्यक्रमांमुळे पर्यावरण टिकवण्यासाठी दीर्घकालीन पायाभूत सुविधा उभारण्यात येत आहेत.

 

 

जागतिक पर्यावरण आरोग्य दिन आपल्याला पर्यावरण संवर्धनाचा केवळ एक दिवस नाही तर निरोगी आणि शाश्वत भविष्यासाठी प्रत्येकाने जबाबदारी घेण्याची गरज पटवून देतो. पर्यावरणीय संकटांना सामोरे जाताना लोकसंख्या आणि समुदायांना सक्षम बनवणे, तसेच पर्यावरण आणि आरोग्य यांच्यातील दुवा मजबूत करणे यासाठी हा दिवस विशेषतः महत्त्वाचा आहे. याच कारणास्तव, या दिवशी आपण थांबून विचार करणे आणि पर्यावरणीय आरोग्य सुधारण्यासाठी अधिकाधिक प्रयत्न करणे आवश्यक आहे.आता पर्यावरणीय आरोग्याचा मार्ग स्वीकारण्याची वेळ आहे, जेणेकरून आपण स्वतःसह पुढील पिढ्यांसाठीही एक निरोगी, सुरक्षित आणि हरित ग्रह देऊ शकू. जागतिक पर्यावरण आरोग्य दिन हा दिवस या संदेशाचा प्रवर्तक आहे आणि आपल्याला साऱ्यांनाच एकत्र येऊन या उद्दिष्टांची पूर्तता करण्यासाठी प्रयत्नशील राहण्याची प्रेरणा देतो.